Zwykłe badanie moczu nie zawsze jest w stanie jednoznacznie wskazać, czy nerki funkcjonują prawidłowo. Jednym z takich parametrów biochemicznych, które mogą świadczyć o nieprawidłowościach ze strony układu moczowego jest poziom kwasu moczowego w surowicy krwi. Niewłaściwy poziom może świadczyć nie tylko o chorobie nerek, ale także o wystąpieniu u pacjenta dny moczanowej.
Kwas moczowy – co to jest?
Kwas moczowy to końcowy produkt metabolizmy zasad purynowych. Powstaje m.in. podczas rozkładu DNA i RNA znajdującego się w obumierających komórkach organizmu, ale i w pożywieniu. Puryny są rozkładane w wątrobie za pomocą różnych enzymów, czego efektem jest powstanie m.in. kwasu moczowego, który nie jest przekształcany w organizmie i powinien zostać wydalony.
Kwas moczowy wydalany jest głównie przez nerki, jedynie niewielka część tej substancji wydalana jest za pomocą jelit (w ten sposób wydalane jest nie więcej niż 30% kwasu moczowego). Jest kilka jednostek chorobowych, które mogą skutkować niewłaściwym wydalaniem tego kwasu z organizmu. Dzieje się tak m.in. w przypadku dny moczanowej oraz niektórych chorób metabolicznych.
Kiedy i jak zbadać poziom kwasu moczowego?
Badanie poziomu kwasu moczowego wykonuje się w sytuacji, gdy lekarz podejrzewa dnę moczanową oraz kamicę nerkową. W pierwszym przypadku wskazaniem do skierowania na takie badanie jest zaczerwienienie, ból oraz obrzęk stawów, zwłaszcza jeśli dotyczy stóp (głównie palucha). W drugim przypadku wskazaniem do takiego badania będzie kolka nerkowa – oznaczenie poziomu kwasu moczowego może pomóc określić, z jakim typem kamicy nerkowej mamy do czynienia.
Rutynowo wykonuje się też badanie poziomu kwasu moczowego u osób leczących się na dnę moczanową, by zweryfikować skuteczność leczenia, oraz w przypadku osób poddanych chemioterapii. Chemoterapia ma za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe czego skutkiem ubocznym jest uwalnianie związków purynowych do krwi.
Jeżeli chodzi o kwas moczowy badanie można wykonywać z surowicy krwi lub moczu. Badanie krwi powinno być wykonywane na czczo, czyli co najmniej 8 godzin (a najlepiej 12 godzin) po spożyciu ostatniego posiłku. Badanie z moczu może być wykonane z pojedynczej próbki, ale większość lekarzy preferuje badanie z dziennej zbiórki moczu. Niezależnie od tego, jaki rodzaj badania zleci lekarz zaleca się by dwa, a najlepiej trzy dni przed badaniem pacjent unikał intensywnego wysiłku oraz stresu.
Jak interpretować wyniki badań?
Normy dla stężenia kwasu moczowego często są bardzo szerokie, najczęściej podaje się że powinny się mieścić w przedziale 180-420 mmol/L (3-7 mg/dL). Dokładny poziom normy w przypadku badania powinno jednak określić laboratorium. Wiadomo jednak, że poziom kwasu moczowego jest różny w zależności od płci ( wyższy poziom jest przypisany mężczyznom) oraz rośnie wraz z wiekiem.
Wskazuje się, że w zależności od płci prawidłowe poziomy stężenia kwasu moczowego wynoszą 300-360 mmol/L (5-6 mg/dL) u mężczyzn oraz 240 – 300 mmol/L (4-5/dL). Jeszcze niższy poziom charakteryzuje dzieci, powinien się mieścić w przedziale 210-2401 mmol/L (3,5-4 mg/dL)
Podwyższony poziom kwasu moczowego nazywany jest hiperrurykemią i diagnozuje się, jeśli podczas kilku badań będzie się powtarzało stężenie przekraczające 420 mmol/L (>7mg.dL). Taki stan może prowadzić do dny moczanowej, kamicy oraz innych chorób nerek. Może też powodować niedoczynność tarczycy i być przyczyną chorób sercowo-naczyniowych, w tym zawału serca.
Jednak nie tylko podwyższony poziom kwasu moczowego jest groźny. Zbyt niski poziom tej substancji we krwi może prowadzić do otępienia i powodować chorobę Parkinsona. Kwas moczowy jest ważnym produktem przemiany metabolicznej, który chroni organizm przed wolnymi rodnikami i ma działanie antyoksydacyjne.
Jak obniżyć kwas moczowy w surowicy krwi?
Wystąpienie zbyt wysokiego poziomu kwasu moczowego we krwi może mieć różne podłoże. Taki stan często występuje na skutek leczenia chorób nowotworowych, jako następstwo chemioterapii, a także radioterapii. Powodem hiperrurykemii mogą być też choroby genetyczne, m.in.:
- schorzenie Lescha-Nyhana,
- choroba von Gierkego,
- zatrucie ołowiem,
- nadużywanie alkoholu,
- niewłaściwa dieta, zwłaszcza bogata w białka.
- Problemy z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego mają też często osoby uprawiające forsujące ćwiczenia fizyczne.
Na szczęście stężenie kwasu moczowego we krwi można obniżyć. Lekarz może zapisać odpowiedni środki farmakologiczne, warto jednak ich działanie wspierać zmianą stylu życia. Zaleca się ograniczenia spożycia alkoholu oraz unormowanie masy ciała, jeśli pacjent cierpi na nadwagę lub otyłość. Wskazana jest regularna aktywność fizyczna, jednak nie powinny to być forsujące ćwiczenia. Obniżeniu poziomu kwasu moczowego sprzyja też odpowiednia dieta, unikać należy przede wszystkim pokarmów bogatych w puryny oraz fruktozę. Tak zwana dieta bezpurynowa wiąże się ograniczeniem do minimum spożycia ryb, owoców morza i czerwonego mięsa. Niewskazane są także grzyby, mocna herbata i kawa.
