Astma oskrzelowa to przewlekła choroba układu oddechowego, która może powodować kaszel i duszność. Przyczyny i objawy choroby są bardzo zróżnicowane. Jeśli zostanie wcześnie wykryta, można ją z powodzeniem leczyć.
Czym jest astma oskrzelowa?
Astma oskrzelowa (dychawica oskrzelowa) to przewlekłe zapalenie dróg oddechowych, które może prowadzić do duszności. Choroba jest jedną z najczęstszych szeroko rozpowszechnionych chorób w Polsce.
Oznaki, przyczyny i objawy różnią się w zależności od pacjenta.
Astmatycy często cierpią na napadowe trudności z oddychaniem, które mogą mieć różny czas trwania i nasilenie. Najczęstsze i typowe objawy astmy to duszność, kaszel i ucisk w klatce piersiowej.
Astma oskrzelowa — przyczyny i wyzwalacze
Astma to choroba układu oddechowego, w której chorzy doświadczają poważnych, napadowych trudności w oddychaniu. Jeśli wyzwalacze ze środowiska podrażniają płuca, drogi oddechowe osób dotkniętych chorobą zwężają się, puchną i wytwarzają nadmierną ilość śluzu. Drogi oddechowe ulegają zapaleniu i oddychanie staje się trudne. Przewlekłe zapalenie dróg oddechowych, zwane również astmą oskrzelową, jest jedną z najczęstszych, szeroko rozpowszechnionych chorób. Według WHO na całym świecie dotkniętych chorobą jest około 339 milionów ludzi. W ciągu ostatnich kilku lat ta liczba chorób znacznie wzrosła. Nie jest do końca jasne, dlaczego tak się dzieje. Naukowcy podejrzewają, że kluczową rolę w rozwoju astmy odgrywają styl życia i czynniki środowiskowe. Większość osób cierpiących na astmę mieszka w krajach zachodnich.
Wiele czynników wpływa na dychawicę oskrzelową, a jej nasilenie może być różne. Przyczyny zwykle różnią się w zależności od pacjenta. Jednak często do rozwoju astmy prowadzi połączenie predyspozycji genetycznych i czynników zewnętrznych. Zazwyczaj wyzwalaczami astmy są:
- substancje uczulające (alergeny) – roztocza kurzu domowego, pyłki i sierść zwierząt,
- czynniki środowiskowe — dym tytoniowy, zanieczyszczone powietrza i zimne powietrze,
- drażniące chemikalia — farby, lakiery i kleje,
- czynniki psychologiczne — wysiłek fizyczny, zmiany pogody, stres,
- przewlekły stan zapalny w układzie oddechowym.
Niektóre leki, takie jak paracetamol i antybiotyki, mogą również nasilić istniejące objawy astmy.
Dychawica oskrzelowa — jakie są objawy astmy?
Objawy astmy zwykle występują podczas ataków. Ostre objawy często występują w nocy i wcześnie rano lub tuż po wysiłku. Jednak niektóre bodźce mogą również wywołać lub nasilić atak astmy. Najczęstsze objawy astmy to:
- kaszel (często z flegmą),
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- duszność,
- świszczący oddech,
- problemy ze snem.
W zależności od nasilenia choroby, objawy mogą się znacznie różnić. W przypadku niektórych pacjentów choroba nie powoduje większych ograniczeń w codziennym życiu, podczas gdy inni ciągle żyją w strachu przed atakiem astmy. W ostrym ataku objawy mogą czasami stać się tak poważne, że dotknięte chorobą osoby cierpią z powodu kołatania serca i duszności tak poważnej, że nie mogą oddychać.
Astma oskrzelowa — formy choroby
Eksperci rozróżniają różne formy astmy:
- astma alergiczna (astma zewnątrzpochodna),
- astma niealergiczna (astma wewnątrzpochodna),
- mieszane formy astmy alergicznej i niealergicznej.
Na astmę alergiczną bardzo często chorują dzieci. Ta forma choroby jest często wywoływana przez wyzwalacze alergiczne, takie jak roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt lub pyłki.
Astma niealergiczna może mieć bardzo różne przyczyny. Jest zazwyczaj spowodowana infekcjami dróg oddechowych lub przyjmowaniem niektórych leków, takich jak środki przeciwbólowe lub przeciwzapalne. Astma wewnątrzpochodna może być reakcją na środki chemiczne lub toksyczne.
Atak astmy oskrzelowej
Osoba przechodząca atak ma poczucie, że nie jest w stanie oddychać i powoli się dusi. W skrajnych przypadkach może pomóc tylko aerozol na astmę – pacjenci powinni mieć go zawsze przy sobie. Inne objawy to ucisk w klatce piersiowej, kaszel, który występuje głównie w nocy i duszność.
Jeśli podejrzewa się astmę, należy wykonać badanie czynności płuc, w którym określa się objętość płuc. W szczególności astma przewlekła wykazuje trwale ograniczoną czynność płuc. Najważniejszym badaniem czynnościowym układu oddechowego jest spirometria. Do badania czynności płuc wykorzystuje się również pletyzmografię całego ciała. Za pomocą spirometrii lekarz mierzy prędkość wydechu oraz ilość wdychanego powietrza. Pletyzmografia sprawdza również objętość płuc i opór dróg oddechowych. Jeśli pacjent nie ma objawów w momencie badania, można wykonać test z histaminą lub metacholiną.
Astma oskrzelowa — diagnoza i badanie
W przypadku ataku astmy zazwyczaj pierwszym sygnałem jest kaszel.
Osoby dotknięte chorobą mają trudności z wydychaniem powietrza.
Wydychanie jest trudne dla osób dotkniętych chorobą, dlatego również wdech jest tylko w połowie udany. Objawy nasilają się wraz z nadejściem paniki, gdy pojawia się uczucie uduszenia. Trudne oddychanie zwiększa liczbę oddechów. Podczas ataku występuje gwizd przy wydechu. Kiedy atak ustępuje, często chory odkrztusza żółtawy śluz.
Tylko lekarz może określić, czy duszność jest rzeczywiście astmą i — co ważniejsze — jaką formą astmy. Ważne jest, aby lekarz uzyskał dokładny obraz objawów. W tym celu specjalista po szczegółowym wywiadzie bada płuca pod kątem słyszalnych odgłosów oddychania. Ponieważ około 90% pacjentów ma astmę alergiczną, często lekarz wykonuje test alergiczny.
Ważne jest, aby osoby z objawami astmy zostały zbadane przez lekarza. Nieleczona początkowo częściowa duszność może przekształcić się w chorobę przewlekłą.
Astma oskrzelowa — leczenie choroby układu oddechowego
Przewlekła astma jest nieuleczalna. Celem terapii jest zatem złagodzenie objawów i umożliwienie pacjentom życia tak bezobjawowego, jak to tylko możliwe. Leczenie astmy składa się z działań profilaktycznych i farmakoterapii. Dzięki odpowiednim lekom i środkom behawioralnym objawy można w dużym stopniu opanować.
Astma oskrzelowa — farmakoterapia
W zależności od nasilenia objawów lekarze zalecają określone leki do leczenia ostrych objawów (leki łagodzące objawy) lub leki długotrwałe, aby trwale opanować objawy choroby.
Pacjenci zwykle przyjmują leki, takie jak glikokortykosteroidy (kortyzon) lub beta-sympatykomimetyki za pomocą inhalatora (leki rozszerzające oskrzela). W ten sposób aktywne składniki docierają bezpośrednio do dotkniętych narządów. Podczas gdy kortyzon ma działanie przeciwzapalne, beta-sympatykomimetyki podaje się w celu rozluźnienia mięśni oskrzeli. Glikokortykosteroidy stosuje się wyłącznie w postaci tabletek w ciężkich postaciach astmy.
Środki zapobiegawcze i terapia niefarmakologiczna mogą ułatwić pacjentom leczenie ich choroby. W ten sposób można uniknąć w szczególności ciężkich ataków astmy. Szczególnie ważne jest, aby pacjenci z astmą alergiczną unikali czynników wyzwalających i ewentualnie przeprowadzili odczulanie. Osoby dotknięte chorobą powinny regularnie poddawać się kontroli przebiegu choroby przez lekarza.
