Według szacunkowych statystyk pochodzących z 2020 roku nawet 1,5 miliona polskich par w wieku rozrodczym dotyka problem niepłodności. Przyczyn tego zjawiska może być bardzo wiele. Dotyczyć mogą zarówno mężczyzn, jak i kobiet. W przypadku pań jednym z najczęstszych schorzeń mających wpływ na ich płodność jest zespół policystycznych jajników, który diagnozowany jest nawet u 20% kobiet, szczególnie między 20 a 30 rokiem życia. Warto jednak podkreślić, że diagnoza PCOS i dzięki niej wdrożenie odpowiedniego leczenia, nie przekreśla nadziei na macierzyństwo.
Policystyczne jajniki – co to za choroba?
Zespół policystycznych jajników, znany również jako PCOS (ang. polycystic ovary syndrome), to schorzenie o podłożu hormonalnym, które dotyka znaczący odsetek młodych kobiet niezależnie od ich rasy i pochodzenia. W przebiegu choroby obserwuje się oddziaływanie zbyt wysokich stężeń męskich hormonów (androgenów) na jajniki, co prowadzi do złożonych zaburzeń metabolicznych oraz hormonalnych. Występowanie tej choroby związane jest z wieloma innymi schorzeniami, przez co pacjentkom ze zdiagnozowanym PCOS często towarzyszą:
- insulinooporność oraz hiperinsulinemia, które nie tylko powodują trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, ale przede wszystkim prowadzą do rozwoju miażdżycy tętnic, nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy typu 2,
- nadmierne owłosienie, nasilony trądzik oraz łysienie androgenowe – spowodowane podwyższonym stężeniem męskich hormonów,
- oraz wielotorbielowatość jajników, powstająca w wyniku obumierania pęcherzyków w jajnikach.
Jakie są przyczyny zespołu policystycznych jajników?
Pomimo licznych i zaawansowanych badań, naukowcy nadal nie odkryli dokładnej przyczyny tej choroby. Istnieje jednak wiele przypuszczeń co do czynników, które mogą ją wywoływać. Jednym z nich są predyspozycje genetyczne. Badacze zauważyli, że występowanie PCOS może wiązać się z uszkodzeniem jednego z genów lub być przekazywane rodzinnie, ponieważ kobiety, u których matek lub babci występowało to schorzenie, są bardziej narażone na jego rozwój. Inne teorie zakładają, że przyczyna policystycznych jajników leży w zbyt wysokim stężeniu hormonu antymullerowskiego (AMH) w czasie ciąży matki. Dawniej pośród przyczyn wymieniano również otyłość, cukrzycę oraz insulinooporność, lecz najnowsze badania wskazują, że są to raczej czynniki wtórne, a nie wywołujące to zaburzenie. Za bezpośrednią patogenezę zespołu policystycznych jajników uważa się nadmierne stężenie androgenów oraz zbyt duże uwalnianie hormonu luteinizującego, co zaburza regularną pracę jajników.
Jakie objawy towarzyszą PCOS?
Wiele kobiet przez długi czas nie zdaje sobie sprawy, że cierpi na policystyczne jajniki. Objawy, takie jak nieregularne cykle miesiączkowe, nasilony trądzik i łojotok lub zwiększenie masy ciała są przez nie często bagatelizowane, przez co diagnoza zwykle stawiana jest dopiero w sytuacji, kiedy kobieta odwiedza gabinet ginekologiczny, zgłaszając problemy z zajściem w upragnioną ciążę. Aby jednak rozpoznać to schorzenie, pacjentce muszą towarzyszyć poniższe objawy, zarówno te zgłaszane przez nią samą, jak i te zauważalne podczas szczegółowych badań:
- zaburzenia cykli miesiączkowych – brak owulacji lub ograniczona częstotliwość cykli (mniej niż 8 cykli rocznie);
- nadmierne owłosienie ciała typu męskiego (hirsutyzm);
- problemy skórne – trądzik, przetłuszczanie się skóry, łysienie;
- zmiany sylwetki, wzrost masy mięśniowej oraz zmiany barwy głosu na niższą, bardziej męską;
- trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała związane z występowaniem zespołu metabolicznego;
- występowanie torbieli na jajnikach;
- wysokie stężenie androgenów;
- oraz problemy z zajściem w ciążę.
Powyższe objawy stanowią podstawę diagnozy PCOS, która powinna zostać rozszerzona o szczegółowe badania hormonalne (m.in. stężenie LH, FSH, hormonów tarczycy, testosteronu i prolaktyny) oraz badania obrazowe (np. USG). Wykluczenie innych schorzeń mogących powodować hiperadrogenizm jest również obowiązkowym elementem badań diagnostycznych przeprowadzanych pod kątem występowania zespołu policystycznych jajników. Dzięki trafnej i szybkiej diagnozie możliwe jest rozpoczęcie skutecznego leczenia tego schorzenia.
Zespół policystycznych jajników – jak przebiega leczenie tej choroby?
Leczenie tego schorzenia powinno być prowadzone zarówno przez lekarza ginekologa, endokrynologa, jak i nierzadko dietetyka oraz psychologa. Farmakoterapia ogranicza się najczęściej do podania tabletek antykoncepcyjnych oraz metforminy, które mają na celu złagodzenie uporczywych objawów oraz przywrócenie równowagi hormonalnej w organizmie kobiety. Leczenie PCOS obejmuje również zmianę trybu życia oraz diety. Nawet redukcja masy ciała o 5% może skutecznie pobudzić owulację i zwiększyć efektywność terapii. Aktywność fizyczna ma zbawienny wpływ również na psychikę pacjentek, która w przebiegu policystycznych jajników może ulec pogorszeniu. Dieta o niskim indeksie glikemicznym, bogata w błonnik, warzywa i owoce także zalecana jest pacjentkom z PCOS. Jeśli zmiana trybu życia, tj. zwiększenie aktywności fizycznej oraz wdrożenie odpowiedniej diety nie przyniesie zadowalających rezultatów, lekarz może zdecydować się na włączenie dodatkowych leków. Warto podkreślić, że leczenie policystycznych jajników wiąże się również z wyeliminowaniem schorzeń współistniejących, takich jak otyłość i insulinooporność, co pomoże przywrócić w organizmie równowagę hormonalną i metaboliczną.
Podsumowanie
Zespół policystycznych jajników to powszechne, ale poważne schorzenie, które może mieć wpływ na płodność oraz jakość życia pacjentek na nie cierpiących. Wczesne wykrycie tej choroby pozwala jednak na wdrożenie odpowiedniego leczenia, które ma na celu łagodzenie objawów choroby oraz zapobieganie jej poważnym powikłaniom. Współpraca lekarza ginekologa, endokrynologa oraz dietetyka może szybko przynieść zadowalające skutki, które umożliwią zajście w ciążę oraz poprawią funkcjonowanie pacjentek.
